Training basisvaardigheden tijdens het koken
Jarenlang probeerde men in Arnhem tevergeefs om NT1-deelnemers naar cursussen te krijgen. Tot drie jaar geleden het roer omging met een kookcursus, waarin sociale contacten en de leerdoelen van de cursisten centraal staan. Inmiddels zitten de cursussen vol en loopt de wachtlijst op. “Het gaat uiteindelijk niet om lesgeven, maar om luisteren.”
“Als je deelnemers vertelt dat ze gaan leren rekenen en schrijven, dan kappen de meeste er direct mee”, zegt deelnemer John, die in Arnhem meedoet aan de cursus ‘Koken binnen je budget’. ‘Maar als je vertelt dat we lekker gaan koken, dan komen ze wel. Koken is leuk!’
Nadat hij was afgekeurd voor zijn werk, raakte John in een isolement. Hij besloot mee te doen aan de kookcursus, voor de sociale contacten. “Het was een goede instap om mensen te leren kennen. Mijn eigenwaarde werd weer opgepoetst. Ik doe nu meer vrijwilligerswerk.”
Warm bad
“Tijdens de cursus proberen we een warm bad te creëren waarin deelnemers zich thuis voelen”, vertelt coördinator Noortje Verhoeven van Stichting Vitanos. “Daarin ontstaan dingen vanzelf. Mensen komen bij ons voor het koken, het leren budgetteren en de sociale contacten, maar daaronder zit vaak meer. Wij proberen boven water te krijgen waar ze nog meer tegenaan lopen. In een hechte groep komt dat vroeg of laat vanzelf naar boven.”
Deelnemers aan de kookcursus volgen meestal tussen de vijf en tien lessen, in een groep van zo’n tien mensen. Daarin leren ze niet alleen koken van een echte chefkok, maar krijgen ze ook gastlessen van bijvoorbeeld een budgetcoach of een coach digitale vaardigheden. Een taalmaatje van de vrijwilligerscentrale helpt met lezen, of het omrekenen van ingrediënten. “Vooral de kookdocent is heel belangrijk”, zegt Verhoeven. “Die moet een goede intuïtie hebben. Wanneer lopen deelnemers tegen dingen aan? En hoe ga je met iemand een lastig gesprek aan? In het begin bestond de cursus om en om uit een kookles en taalles. Al heel snel was iedereen bij de kookles en niemand bij de taalles. Toen dachten we: laten we de taalles al kokend doen.”
Praktisch bezig
De kookdocent ging het deel taal, rekenen en digitale vaardigheden erbij doen, gesteund door gastdocenten en een taalmaatje. Voor deelnemer Jakob werkte dat prima. “Het leek mij leuk om met koken bezig te zijn en mensen te ontmoeten. Ik had geen baan meer en weinig contacten. Ik wilde gewoon even praktisch bezig zijn.” Hoewel hij het financieel zwaar heeft sinds hij zonder werk zit, vond hij het niet nodig om budgetteringslessen te volgen. “Budgetteren is voor mij geen probleem.” Toch was hij tijdens de kookles wel aanwezig bij de uitleg van de budgetcoach. “Hij was er tóch. Uiteindelijk heb ik er best wat aan gehad.”
Waar Jakob ook veel aan had waren de adviezen van andere cursisten. “Iedereen heeft dingen meegemaakt en geleerd. Daardoor konden wij elkaar ook helpen.” Zo hoorde hij bijvoorbeeld over de Blauwe Tomaat, een SRV-wagen die elke week door de buurt rijdt met groente en fruit voor een lage prijs. “Daar maken we nu al maanden gebruik van”, zegt Jakob, die zich nu oriënteert op andere cursussen. “Ik heb nu weer een baan, voor in de middagen. Daardoor is een nieuwe cursus wat lastiger. Maar ik wil nog meer leren. Ik heb zeker dingen aangereikt gekregen.”
Leerbehoeftes
Vooral het plezier in leren is tijdens de kookcursus belangrijk. “In principe draait het bij ons om koken en budgetteren”, zegt Verhoeven. “Maar vooraf vragen we alle deelnemers wat ze willen leren. En tijdens de cursus komen we er vaak achter dat ze nog meer leerbehoeftes hebben. Het fijne aan deze cursus is dat we deelnemers een aanvulling bieden op de vaardigheden die ze al hebben. Iedereen heeft nog wel iets te leren. Dankzij de groepscohesie en het onderling vertrouwen komt dat vanzelf naar boven.”
Deelnemer Jannet beaamt dat. “Iedereen had andere behoeftes. De een wilde diëten, de ander de financiën op orde krijgen. Doordat we zo’n ontzettend leuke groep hadden was iedereen daar heel open in.” Zelf had ze bijvoorbeeld veel aan een gesprek met de budgetcoach over haar inkomsten en uitgaven. “Maar ook onderling gaven we elkaar veel tips, bijvoorbeeld over de Gelrepas, een kortingspas in Arnhem, of over de kredietbank.” Inmiddels geeft Jannet zelf cursussen, waaronder zelfs een cursus budgettering. “Tijdens de kookcursus heb ik zelf mijn financiën op orde gebracht. Nu help ik anderen daarmee.”
"Tijdens de cursus komen we er vaak achter dat deelnemers nog meer leerbehoeftes hebben"
Camouflagecursussen met KLASSE
De cursus ‘Koken binnen je budget’ is een van de zogenaamde camouflagecursussen waarmee in Arnhem NT1-deelnemers worden geworven. De cursussen zijn gebaseerd op de methode KLASSE!, waarin de leervraag van NT1’ers centraal staat.
Inmiddels telt Arnhem drie camouflagecursussen. Naast de kookcursus zijn dat ‘Veilig daten via internet’ en ‘(Ver)kopen via Marktplaats’. Verder zitten er nog twee cursussen in de planning: ‘Solliciteren’ en ‘Besparen via internet’. In totaal zijn er de afgelopen drie jaar acht camouflagecursussen georganiseerd, met in totaal 72 deelnemers. 67 daarvan waren NT1’er. Bij ‘Veilig daten via internet’ en ‘(Ver)kopen via Marktplaats’ werd 57 procent van de cursisten doorverwezen naar ander educatieaanbod binnen Arnhem. Bij ‘Koken binnen je budget’ zijn alle deelnemers doorverwezen.
Breekijzer
De cursussen worden uitgevoerd door Stichting Vitanos en Stichting Digislim en zijn opgezet vanuit Rozet, een cultureel centrum waar onder andere de bibliotheek van Arnhem in zit. Joep Derkx, projectleider innovatie bij Rozet, begon de cursussen omdat hij meer mensen naar een taaltraject toe wilde leiden. “Bijna niemand kwam naar een cursus. Daarom probeerden we het op een andere manier, vanuit een positieve insteek. De cursus ‘Koken binnen je budget’ was die andere manier. Dat vormde een breekijzer. Ineens kwamen de NT1’ers wel.”
Derkx zocht hiervoor contact met Marian Janssen – de Goede. Zij is de bedenker van KLASSE!, een methode om NT1’ers te bereiken en door te verwijzen naar cursussen op het gebied van basisvaardigheden. Janssen hamert al jaren op het effect van camouflagecursussen en het centraal stellen van de leerdoelen van deelnemers. “Niemand zegt: ‘Leer mij beter lezen en schrijven.’ Toch is dat wat veel gemeenten op hun posters hebben staan. Ze zetten een taalcursus op en hopen dat mensen daar vanzelf op afkomen. Maar de meeste mensen hebben hele andere leerwensen.”
Voor KLASSE! maakt Janssen gebruik van vier profielen: fictieve personen met elk hun eigen leerpunten. Deze worden gebruikt om groepen te benaderen voor de cursussen. “Met die profielen wil ik vooral laten zien dat laaggeletterdheid gaat om mensen zoals jij en ik. Het stereotype beeld van laaggeletterden die ellendig in een hoekje zitten geldt maar voor een paar procent. Het merendeel redt zich prima. Toch lopen die mensen tegen bepaalde dingen aan, bijvoorbeeld informatie lezen of veilig internetten. Daar kun je als gemeente op inspelen.”
Geen kant-en-klare cursussen
Voor Derkx was dit een eye opener. “Het vinden van NT1’ers werkte eerst voor geen meter. Maar toen ik doorkreeg dat het om gewone mensen ging, dacht ik: dit kunnen we!” Hij raadt andere gemeenten aan om niet zelf kant-en-klare cursussen te bedenken. “Laat dat los. Praat met de mensen waar het om draait. Dan komen de ideeën vanzelf bovendrijven. Probeer dat vervolgens vorm te geven. En zorg dat je iemand voor de groep hebt staan die goed kan luisteren. Een docent moet niet simpelweg lessen geven, maar vooral de antennes kunnen uitsteken. Wie heeft welke leerbehoefte?”
Wat Derkx betreft worden de camouflagecursussen nog breder ingezet in Arnhem. “We zouden ze bijvoorbeeld kunnen uitbreiden naar werkgevers. We zijn nu aan het kijken hoe we dat kunnen aanpakken, want we zien dat deze methode werkt.”
Van Janssen mag er bij het verbeteren van basisvaardigheden veel meer worden gekeken naar de leervraag van deelnemers. “Taal, rekenen en digitale vaardigheden zijn belangrijk, maar we moeten ze niet overschatten. Het zijn vaardigheden die bijdragen aan andere dingen. Taal is een middel, geen doel.”
Meer informatie
Wil je meer weten over deze cursussen in Arnhem? Neem dan contact op met projectleider Joep Derkx: joep.derkx@rozet.nl of 06 2356 0800.
Informatie over de methode KLASSE! vind je op de website ikwildatleren.nl.